Ruïnekerk: als stenen konden spreken
Een dag om nooit te vergeten. 450 jaar geleden vond er in Bergen een gebeurtenis plaats die tot op de dag van vandaag zijn sporen heeft nagelaten. Een mooi moment om eens stil te staan bij de Ruïnekerk, de trotse dorpskerk van Bergen.
De Petrus en Pauluskerk
Wat weten we eigenlijk van de Ruïnekerk voordat deze verwoest werd? Het dorp Bergen ontstond rondom een kapel op de plek van de huidige Ruïnekerk. Na het Mirakel van Bergen in 1422 werd deze kapel vervangen door een grote dorpskerk in gotische stijl met een hoge toren. Zo komt de Petrus en Pauluskerk aan zijn naam, de kerk werd gewijd aan de apostelen Petrus en Paulus om zo de vele pelgrims te kunnen ontvangen. Nadat er in 1422 een Heilig Bloedwonder had afgespeeld, stroomden het van de bedevaartgangers en werd Bergen een waar pelgrimsoord. In die tijd was de kerk zelfs één van de grootste kerken van Holland!
Met opzet of toch een ongeluk?
Op 22 februari 1574 werd de Ruïnekerk verwoest. Of was het toch al op 21 februari dat de Petrus en Pauluskerk in vlammen op ging? Er blijven nog vele vragen onbeantwoord over deze beeldbepalende gebeurtenis in Bergen. Lang dacht men zeker te weten wat de oorzaak van de brand was, maar daar worden nu vraagtekens achter gezet. Werd de kerk tijdens de Tachtigjarige Oorlog geplunderd en afgebrand door de Geuzen, omdat zij wilde voorkomen dat de dorpskerk van Bergen gebruikt zou worden door de vijand? Of waren het de Spaanse troepen die net terug waren van het beleg van Alkmaar? Verder bestaat er ook nog een verhaal dat het zwervers zouden zijn geweest, die in de strenge winterkou in de kerk een vuur stookten om zichzelf te verwarmen. Helaas blijft de waarheid over dit verhaal verborgen. Als stenen konden spreken…
Tot na de wederopbouw in 1594 werd de Petrus en Pauluskerk hernoemd naar de Ruïnekerk van Bergen, zoals het nog steeds wordt genoemd tot op de dag van vandaag.
Slag bij Bergen
Tijdens de Slag bij Bergen in 1799 werd er zwaar gevochten rond de kerk en werd het gebouw opnieuw beschadigd. De vele kogelgaten en -inslagen in de kerk herinneren hier nog aan en nog steeds zichtbaar zijn. Uiteindelijk leidde dit tot de ruïne en werd het zo een beeldmerk van Bergen. Architect Cornelis Willem Royaards leidde de restauratie van de kerk tussen 1955 en 1961, waarbij er een houten portaal in de stijl van de 18e-eeuwse Zaanse architectuur aan het gebouw werd toegevoegd.
Het carillon
Weet je wat zo speciaal is aan het carillon dat in 1970 in de dakruiter werd opgehangen? Het klokkenspel is bestaand uit 26 werkende klokken en een 27e klok die niet in werking is. Op de grootste klok staat: ‘Ik luid voor hen die voor onze vrijheid vielen en in Bergen rusten 1940-1945.’ Op de volgende 24 klokken staan de namen van gesneuvelden in de Tweede Wereldoorlog, die begraven liggen op de geallieerde begraafplaats in Bergen. Eén klok luidt niet, deze is opgedragen aan de 34 oorlogsslachtoffers waarvan de naam niet bekend is.
Koningin Juliana
In de Ruïnekerk bevindt zich de Grafkelder van Nassau-Bergen, een laatste rustplaats voor de rijksgraven van Nassau-Bergen. Alleen het graf van Wigbold Adriaan van Nassau is overgebleven. Dit leidde jaren later tot een opmerkelijke anekdote toen Koningin Juliana op 11 juli 1961 een bezoek bracht aan de gerestaureerde Ruïnekerk. De toenmalige burgemeester De Ruiter wees de koningin tijdens een rondleiding door de kerk op de grafkelder in de Noorderkapel. “Daar ligt nog verre familie van u, mevrouw”. Tijdens zijn verhaal liet hij weten dat in de grafkelder nakomelingen van Prins Maurits lagen, die via huwelijken met kinderen van de heer van Bergen verbonden waren met het dorp Bergen. Waarop de koningin verontwaardigd reageerde: “Maar hoe kan dat dan, Maurits was toch niet getrouwd?” De burgemeester wees haar voorzichtig op het feit dat dit niet hoefde te betekenen dat er geen kinderen waren. De koningin reageerde verrast: “O, o, o, ook toen al!”
Herdenking verwoesting Ruïnekerk 450 jaar
Op 18 februari 2024 staat Bergen stil bij deze verwoesting. Ga mee terug naar de tijd van toen! Er is voor deze speciale dag een bijzonder programma samengesteld.
Hef aan het einde van de middag het glas! Ter herinnering aan deze dag heeft Brouwerij Egmond speciaal voor de Ruïnekerk een bijzonder bier gebrouwen. Een verwoestend lekker speciaal bier, het “Ruïne Blond”! Wat dit zo bijzonder maakt? Een deel van de opbrengst wordt gedoneerd aan de Ruïnekerk voor het behouden van de kerk en daarbij het dorpshart.