Marie van Reenen
Op 10 juli 2025 is het precies honderd jaar geleden dat Marie Amalie Dorothea van Reenen-Völter overleed, maar haar invloed is nog overal te vinden. Marie was getrouwd met Jacob van Reenen, de heer van Bergen, maar ze was veel meer dan ‘de vrouw van’. Ze had een enorme passie voor geschiedenis, cultuur en erfgoed. Wandel vandaag door de charmante lanen van Bergen of adem de frisse zeelucht in op het strand van Bergen aan Zee en je ziet een dorp dat kunst, cultuur, natuur en stijl ademt. Maar wist je dat we dit alles voor een groot deel te danken hebben aan één bijzondere vrouw?
Wie was Marie van Reenen?
Marie Amalie Dorothea van Reenen-Völter (1853–1937) kwam uit een eenvoudig gezin uit Duitsland en werkte als gouvernante bij de familie Van Reenen in Bergen. Waar ze zorgde voor de kinderen van burgemeester Jan Jacob van Reenen. De oudste zoon van de burgemeester, Jacob, en Marie werden verliefd op elkaar en er ontstond een geheime liefde. In eerste instantie werd de relatie tussen hen niet geaccepteerd, zij was een eenvoudige gouvernante en hij de zoon van een invloedrijke familie. Zo werd Marie ook weggestuurd door de familie, maar de liefde was te sterk en uiteindelijk trouwden zij in 1882.
Zij geloofde dat kunst, cultuur én gastvrijheid Bergen op de kaart konden zetten en dat kunstenaars en schrijvers ruimte en vrijheid moesten krijgen om hun werk te maken en dat dit het hele dorp zou verrijken. Daarom nodigde ze hen uit op Het Hof en organiseerde daar exposities en bijeenkomsten. Zo groeide Het Hof, dankzij Marie, uit tot de voedingsbodem van de Bergense School.
Marie had het lef om grenzen te verleggen, zeker voor een vrouw in die tijd. Ze bemoeide zich met culturele projecten, stimuleerde de komst van kunstenaars en was niet bang om haar mening te geven over hoe Bergen zich verder moest ontwikkelen. Daarmee was ze haar tijd ver vooruit en droeg ze bij aan de eerste stappen richting vrouwenemancipatie.
Van toen naar nu
Bergen was ooit een boerendorp, met boerderijen tot in het centrum. Zo was het Sterkenhuis begin 20e eeuw nog een eenvoudig boerderijtje – nu een museum.
Tegen het einde van de 19e eeuw begon Bergen zich te ontwikkelen met het toerisme, toen nog vreemdelingenverkeer genoemd, dat opkwam. Stadse mensen ontdekten de schoonheid van het duinlandschap en de gezonde zeelucht. Marie en Jacob van Reenen zagen hierin kansen en gebruikten hun netwerk en vooruitziende blik om Bergen open te stellen voor kunstenaars en bezoekers.
Loop vandaag langs Het Hof, Museum Kranenburgh, Van Reenenpark, het Zeehuis, het Vredeskerkje of het Parnassiapark. Al deze plekken vertellen indirect het verhaal van Marie van Reenen, die met haar vooruitstrevende ideeën Bergen op de kaart zette als kunstenaarsdorp.
Hoe hebben we bijzondere plekken aan Marie te danken?
Samen met haar man Jacob wilde ze het dorp een nieuwe toekomst geven. Ze liet het Van Reenenpark aanleggen om rijke stedelingen en kunstenaars aan te trekken en het Hertenpark om gezinnen een plek van natuur en ontspanning te bieden. Ook had zij oog voor het historische karakter van het dorp. Het oude Sterkenhuis werd mede dankzij haar betrokkenheid behouden en later ingericht als museum om het verleden van Bergen zichtbaar te houden.
Een ander belangrijk gebouw was Huize Kranenburgh, dat speciaal werd gebouwd als woonhuis voor Marie en Jacob. Dankzij Marie’s gastvrijheid groeide Kranenburgh al snel uit tot een ontmoetingsplek voor kunstenaars. Die creatieve sfeer leeft nog steeds voort in Museum Kranenburgh, waar je het werk van de Bergense School én moderne kunst kunt bewonderen.
Bergen aan Zee
Toen het badtoerisme opkwam, wist Marie dat een bereikbare kustplaats nodig was. Zij zette zich in voor de aanleg van een prachtige weg door de duinen naar de zee, de nu beroemde Zeeweg, zodat Bergen aan Zee zich kon ontwikkelen. Ook ontwierp Marie met Jac. P. Thijsse het Parnassiapark om bezoekers in een groene oase welkom te heten. Daarnaast maakte Marie zich sterk voor de bouw van het Zeehuis, een vakantieverblijf voor kinderen uit arme gezinnen, zodat ook zij konden profiteren van de gezonde zeelucht.
In de nadagen van de Eerste Wereldoorlog voelde Marie dat er behoefte was aan een plek van saamhorigheid. Zo ontstond het Vredeskerkje in Bergen aan Zee, een kerkje zonder religieuze of politieke binding, waar iedereen welkom was, uniek voor die tijd!
Bekijk wat er te doen is rondom dit bijzondere herdenkingsjaar
Nog niet uitgelezen?
Rene van der Heijden schreef De tsarina van Bergen, een literair non-fictie-boek over het waargebeurde verhaal van Marie van Reenen en het dorp eind negentiende en begin twintigste eeuw. Dit boek is te verkrijgen bij Eerste Bergensche Boekhandel of Boekhandel Thomas. Veel leesplezier en vergeet vooral niet om hierna de plekken te bezoeken!
Dus de volgende keer dat je Bergen of Bergen aan Zee bezoekt, denk even terug aan de vrouw die durfde te dromen en die die dromen ook waarmaakte. Dankzij Marie van Reenen ziet het dorp er zo uit als dat het er nu uitziet, precies zoals Marie dat ruim honderd jaar geleden al voor zich zag.
